Circular Challenge
Laten we rondom de Week van de Circulaire Economie 2024 een krachtig statement maken: waar ligt de lat van onze circulaire ambities? Denk en praat mee in onze Circular Challenge blogs, waarin we prikkelende stellingen bespreken vanuit transitiemanagement theorieën en onze dagelijkse ervaring. We dagen je uit om samen urgentie te zetten op actie!
KplusV heeft zeven jaar geleden als voorloper een methode ontwikkeld voor circulair en innovatief inkopen. In dit interview delen we onze inzichten. Wat heeft het tot nu toe opgeleverd en wat is er nog nodig? Tijd om de balans op te maken.
De stelling in deze blog:
“Als we de circulaire doelstellingen willen halen, moeten we een nieuwe mindset omarmen die gericht is op samenwerking, eigenaarschap en innovatie.”
Laten we gelijk met de hamvraag beginnen, zijn we er al?
Coen: Nee, nog lang niet. Er moet best wat gebeuren. De wil is er vaak wel, maar de kennis, tijd of middelen om circulair in te kopen ontbreekt vaak. Dit worden dan redenen om het niet te doen.
Sander: Uit het Circularity Gap Report van 2023 blijkt dat slechts 7,2% van de wereldeconomie momenteel circulair is, en jaarlijks achteruitgaat - gedreven door stijgende uitputting van grondstoffen. Dus op zijn zachts gezegd, zijn we er nog niet.
Best vreemd, sinds 2016 is er een landelijke focus op de circulaire economie, en inkoop is dé hefboom om circulariteit aan te jagen. Wat gaat er mis?
Sander: Een van de grootste obstakels is het gebrek aan duidelijke richtlijnen en de juiste ondersteuning. Veel organisaties weten niet waar ze moeten beginnen of hoe ze circulair inkopen kunnen implementeren in hun huidige processen. Er worden pilots uitgevoerd, maar het standaardiseren blijft uit. Ook is er vaak een gebrek aan interne expertise en capaciteit. Circulair inkopen vereist een andere mindset en vaardigheden dan traditionele inkooppraktijken, en het ontbreekt vaak aan training en kennisontwikkeling binnen organisaties.
Coen: Het MVOI-manifest voegde de "O" van opdrachtgeven toe, dat is een mooie stap. Maar in de praktijk wordt het circulair opdrachtgeven nog onvoldoende opgepakt. We moeten binnen organisaties breder sturen op circulariteit. Het komt nu te vaak alleen op het bordje van de inkoopafdeling.
Levert circulair inkopen dan niet genoeg toegevoegde waarde op?
Sander: Integendeel. Circulair inkopen levert niet alleen vanuit duurzaamheidsoogpunt toegevoegde waarde, het is ook een bron van innovatie en synergie. Het daagt de markt maximaal uit om met noodzakelijke, slimme en innovatieve oplossingen te komen. Het leidt tot een ander proces, met veel meer vertrouwen tussen de overheid en de marktpartijen. Het biedt namelijk de ultieme vorm van samenwerking, waarin de markt de ruimte krijgt om met meer circulaire, productievere oplossingen te komen dan de opdrachtgever kan bedenken. Dat leidt tot betere resultaten, waardoor ambities een stap verder gaan.
Daarnaast is het vooral ook heel erg leuk! Bij circulair inkopen vraag je veel meer innovaties uit, dus je krijgt minder traditionele oplossingen. Alleen de prijs die eraan hangt is soms spannend. Maar ik ben vaak enorm onder de indruk als ik het plan van aanpak zie en lees welke innovaties de leveranciers willen toepassen en welke samenwerkingen ze voorstellen! In de traditionele manier van inkopen maak je dat niet mee. Als partijen dan innovaties voorstellen, is er sneller een mismatch in vertrouwen. Het is veel leuker om synergie te hebben met elkaar en flexibiliteit in te bouwen. Je staat sneller naast elkaar, niet tegenover elkaar. Zo hebben we bijvoorbeeld samen met de gemeente Oldambt de meest innovatie en duurzame partner voor de warme en koude drankenvoorziening gecontracteerd.
Coen: Circulair inkopen biedt kansen voor een andere benadering, met meer flexibiliteit en ruimte voor creativiteit. Hiermee kunnen we echt ruimte maken voor innovatie, en dat is hoognodig om vooruitgang te boeken in de transities.
Is er een parallel met andere trends? Bijvoorbeeld scholieren die nu beduidend meer cijfers per jaar krijgen, of de zorg waar het aantal dossiers en formulieren alsmaar toeneemt. Ook in inkoop zijn er nu meer certificaten en meer verplichtingen. Voelt het als zwemmen tegen de stroom in?
Coen: Hiervoor hebben we de RCC (Rapid Circular Contracting) ontwikkeld, een mooie methode om een andere kant op te zwemmen! Daarmee blijf je van certificeringseisen af. Het biedt de mogelijkheid om innovatie veilig op te zoeken. De kennis van de opdrachtgever wordt aangevuld door kennis van de marktpartijen. Daarmee creëer je ruimte voor innovatie en circulariteit op hoger niveau. Ik ben groot voorstander van deze denkrichting.
Wat heeft zeven jaar aanjagen door KplusV met deze methode opgeleverd?
Sander: We hebben vanuit KplusV veel handen van inkopers en juristen laten jeuken, op een goede manier. We hebben ze laten nadenken hoe het anders kan. En laten zien dat het kán, het lukt gewoon. Het meest trots ben ik dat organisaties zien dat ze anders kunnen inkopen, dat ze met inkopen impact kunnen realiseren. We hebben zo’n 65 organisaties begeleid, ruim 150 aanbestedingen. Het mooie aan onze methodiek is dat we niet alleen het inkoopproces begeleiden, maar organisaties ook zelf leren hoe ze circulair inkopen en MVOI vormgeven. Nijmegen voert nu regelmatig zelfstandig RCC’s uit in de GWW. Dat is supermooi om te zien, dan heb je bereikt dat het in de cultuur en structuur van de gemeente is ingebed!
Wat zijn enkele praktische stappen die organisaties kunnen nemen om circulair inkopen te bevorderen?
Coen: Het is belangrijk om realistische ambities te formuleren en te zorgen voor meetbare doelstellingen. Daarnaast moeten organisaties investeren in het opleiden en trainen van hun personeel op het gebied van circulair inkopen en MVOI. Het betrekken van belangrijke stakeholders, zoals leden van het managementteam, bij de ontwikkeling van aanbestedingskalenders en het creëren van eigenaarschap bij de gemeentesecretaris, zijn ook cruciale stappen. We hebben de gemeente Leiden begeleid in het komen tot een breed gedragen MVOI-actieplan, waardoor de gemeente grote stappen maakt in het behalen van circulaire economie, CO2-reductie en SROI (social return) doelen.
Hoe kunnen organisaties een cultuur van circulair inkopen omarmen?
Sander: Stop met het nog meer instrumenteel te maken en stap over naar eigenaarschap, cultuur en het doorleven van circulair inkopen. Er zijn genoeg instrumenten, het is tijd voor doen, vlieguren maken en vertrouwen creëren!
Coen: Het is belangrijk om de samenwerking te zoeken met de markt en los te komen van de oude inkoopgedachte. Je moet eigenaarschap creëren in je organisatie en mensen bewust maken van de voordelen van circulair inkopen.
Hoe kunnen we ervoor zorgen dat circulair inkopen de norm wordt in 2030?
Sander: We moeten stoppen met pilots en experimenteren, en overstappen naar grootschalige implementatie. Dit vereist een verschuiving in mindset en een duidelijk commitment vanuit organisaties en overheden. Daarnaast moeten we blijven streven naar verbetering en innovatie in circulair inkopen.
PIANOo heeft goede ondersteuningstools opgesteld en dat werpt inmiddels zeker vruchten af. Er worden stappen gezet in het circulair inkopen. Het mag wel sneller. Door samen te werken met de markt en open te staan voor nieuwe ideeën en benaderingen, kunnen we de transitie naar circulair inkopen versnellen.
Kortom, we pleiten voor een mentaliteitsverandering in de benadering van circulair inkopen en MVOI. Het is niet alleen een kwestie van het volgen van protocollen. We moeten een nieuwe mindset omarmen die gericht is op samenwerking, eigenaarschap en innovatie. Als gemeenten en provincies deze uitdagingen aangaan en deze benaderingen aanvaarden, hebben ze een significante impact op het bevorderen van duurzaamheid en circulaire economieën in onze samenleving. Wat vind jij?
Reageer op deze blog, we horen graag je mening! Wil je hierover verder van gedachten wisselen, neem dan gerust contact met ons op.
