In 2014 verzochten het toenmalige ministerie van EZ (nu LNV) en de provincie Groningen namens de regio Wing en KplusV om een advies te geven over het ontwerp van een transitiefonds voor de garnalenvissers van de Waddenzee. De visserij zorgde voor verstoring van het ecosysteem, terwijl de natuur beschermd moest worden, en aan de andere kant waren de financiële perspectieven van veel vissers onzeker. Hun verdienmodel stond onder druk. Een fonds met middelen om vissers perspectief te bieden, zou beide problemen kunnen oplossen, zo was het idee. Dat advies vormde de basis voor het besluit van het Dagelijks bestuur Waddenfonds om 10 miljoen euro voor deze transitie te reserveren. Na jaren van gesprekken met de Europese Commissie is er voor gekozen om de ambities van uitkoop en natuurbescherming te bundelen in de Tenderregeling Garnalenvisserij Waddenzee. Deze is gefinancierd en uitgevoerd door het Waddenfonds.
Ronald: “In april van dit jaar is aan garnalenvissers van de Waddenzee de mogelijkheid geboden om hun vergunning vrijwillig aanbieden. Daarvoor krijgen ze een vergoeding. Vanzelfsprekend was dat allemaal niet. Over de vraag of deze manier van verduurzaming ongeoorloofde staatssteun is, zijn in het traject veel hoofden gebroken. Doorslaggevend daarin was uiteindelijk de totaalaanpak. Niet alleen het uit de markt halen van vergunning maar ook het inzetten op bescherming gebieden en verdere verduurzaming bij vissers die niet stoppen maken onderdeel van de gezamenlijke aanpak die op steun van de Commissie kon rekenen.”
Edwin: “In de afgelopen jaren hebben we echt gemerkt dat we hier iets nieuws doen met slimme inzet van financieringsoplossingen. Dat is spannend voor alle betrokkenen. Vragen over de juridische haalbaarheid en de precedentwerking moeten goed worden beantwoord – en dat is dan ook gebeurd. Het resultaat is dat we nu veel beter weten hoe we dit soort processen kunnen oppakken met bijvoorbeeld de landbouw en visserij en het vinden van een passende rol voor overheden daarin. Dat biedt perspectief voor tal van transities die er in Nederland nog op stapel staan.”
De regeling start in april 2021 en de lakmoesproef is natuurlijk de animo ervoor. Dat blijft bij zo’n opening toch een beetje spannend. Ronald: “Het animo hangt van een aantal zaken af. Sommige daarvan hebben we zelf in de hand, zoals de hoogte van het bedrag en de opzet van de regeling. Maar er zijn ook factoren die buiten onze invloed liggen. Denk aan de marktprijs van garnalen, maar ook de situatie van de individuele ondernemer. Welk perspectief heeft deze na het inleveren van een vergunning? Wat zeker helpt is dat het maximale bedrag voor de vergunning na een eerste poging, substantieel is verhoogd van € 400.000 naar € 688.000 en ook dat de visserijbonden het plan steunden en individuele ondernemers hebben geadviseerd. Dat dit alles geholpen heeft is inmiddels duidelijk. Bijna 20 ondernemers hebben zich ingeschreven en daarmee is het beschikbare bedrag in de regeling overschreden en is er in dat opzicht ook echt sprake van een tender.
Ronald vervolgt: “Een deel van de winst zit hem puur in het feit dat een deel van de gebieden van de Waddenzee straks niet meer worden bevist. We kijken samen met deskundigen, natuur- en visserijorganisaties en het Programma naar een Rijke Waddenzee welke gebieden dat het beste kunnen zijn. Met de huidige deelname aan de regeling zal iets minder dan 12,5 procent van de Waddenbodem duurzaam worden beschermd. Voor de visserij voelt dat als een enorme aderlating, Voor de natuur is het een stap op weg naar een passende bescherming van het werelderfgoed Waddenzee.
De kiem van de Tenderregeling Garnalenvisserij Waddenzee is begonnen bij de provincie Groningen en EZ en de gezamenlijke ondersteuning van Wing en KplusV. Een logische samenwerking, zo stelt Ronald: “Ik was goed bekend met de betrokken overheden en de sector en ook de regels die gelden. Maar ook de mensen die er werken. Edwin heeft de kennis over fondsen, economische ontwikkelingen en financieringen ingebracht. Zo hebben we voor dit doel het beste van twee werelden samengebracht en de partijen waarin het Waddenfonds, LNV en PRW de lead hebben gehad de mogelijkheid geboden om de tenderregeling ten langen leste tot een goed einde te brengen.”
Edwin: “Soms merk je dat een opdracht zich meer aan de rand van je eigen expertise bevindt. Dan is het zaak om de juiste combinatie te maken. Deze regeling is vrij nieuw van opzet en vraagt om verschillende specialismen. Door elkaar vroeg op te zoeken en dat ook samen met het ministerie en de RVO op te pakken is er voor gezorgd dat in de startfase steeds de juiste kennis aan tafel aanwezig was en we ook goed konden inschatten welke voorstellen haalbaar waren en wat niet.” Van het uiteindelijke advies uit 2014 heeft alleen het deel waarin wij pleiten voor sociaal flankerend beleid voor de stoppers, de eindstreep niet gehaald.
