Digitalisering is een belangrijk en urgent thema in het mbo. Daarom is er sinds 2016 een monitor ingezet om te bepalen hoe docenten leren en lesgeven met en over ict en in welke mate ze beschikken over de benodigde competenties. MBO Digitaal wil graag een beter beeld krijgen van wat de mbo-instellingen doen op het gebied van ict-bekwaamheid. Ze heeft KplusV gevraagd om te onderzoeken hoe de mbo-instellingen de monitorresultaten interpreteren en welke vervolgacties ze ondernemen.
In het mbo-onderwijs zijn digitalisering, de ict-bekwaamheden van lesgevend personeel en de verbetering van onderwijs met ict belangrijke thema's. Digitalisering biedt studenten en docenten meer toegang tot informatie, meer mogelijkheden tot communicatie en meer flexibiliteit in het leren en lesgeven. Tevens bereidt het studenten voor op de huidige en toekomstige arbeidsmarkt.
Om in kaart te brengen hoe docenten en instructeurs lesgeven met en over ict en in hoeverre ze beschikken over de benodigde competenties, is sinds 2016 de 'Monitor Leren en lesgeven met ict' door het iXperium Centre of Expertise afgenomen bij diverse mbo-instellingen. Het iXperium is verbonden aan het lectoraat Leren met ict van de Hogeschool Arnhem/Nijmegen (HAN). In samenspraak met het ministerie van OCW, de MBO Raad, MBO Digitaal en het programma Doorpakken op Digitalisering is de monitor in 2022 landelijk opgeschaald. In totaal hebben in 2022 meer dan 6.000 docenten en 32 mbo-instellingen deelgenomen aan de monitor, in de vorm van een online vragenlijst.
Toegevoegde waarde van de monitor
De resultaten van de monitor geven zicht op waar docenten, teams, opleidingen en instellingen staan op het gebied van ict. Hiermee kunnen ambities over ict-bekwaamheid worden geformuleerd en een professionaliseringsplan worden uitgewerkt. Bij herhaalde afname biedt de monitor bovendien zicht op de opbrengsten van de professionalisering en andere inspanningen.
Behoeften van scholen
MBO Digitaal helpt scholen in het gebruiken van de kennis die voortkomt uit de monitor. In ons onderzoek zijn wij dan ook ingegaan op de ondersteuningsbehoefte van scholen. Het gaat hierbij zowel over de benodigde ondersteuning bij het interpreteren van de resultaten, als bij het zetten van vervolgstappen naar aanleiding van de resultaten.
In totaal hebben wij 16 semigestructureerde (groeps)interviews gehouden met 38 verschillende medewerkers van mbo-instellingen. De functies van deze medewerkers variëren van beleidsmedewerkers, onderwijskundigen, i-coaches, HR-medewerkers, informatiemanagers, directeuren, teamleiders, innovatiebegeleiders/managers tot medewerkers onderwijs & kwaliteit.
Het onderzoek is opgedeeld in vier onderdelen, namelijk:
(klik op plaatje om te vergroten)
Resultaten van ons onderzoek
Uit de interviews blijkt dat de ict-bekwaamheden van lesgevend personeel en de verbetering van onderwijs met ict, als belangrijke thema's worden ervaren. Het is lastig te concluderen wat de invloed van de monitor is geweest in het denken van de respondenten over deze thema's; de coronapandemie heeft hier immers veel in teweeg gebracht.
Hoe dan ook wordt benoemd dat de monitor voor meer bewustwording zorgt op het vlak van leren en lesgeven met ict. De behoefte aan het creëren van meer commitment en draagvlak voor ict-bekwaamheid, loopt als een rode draad door de interviews. Dit geldt voor het gehele proces van de monitor, van de beginsituatie tot aan het vormgeven van vervolgactiviteiten. Ook is er behoefte aan meer kennisdeling tussen de mbo-instellingen onderling, hoewel wordt onderkend dat er al veel wordt georganiseerd op dit gebied.
Uit ons onderzoek komt een aantal aanbevelingen naar voren:
Zorg dat het thema ict-bekwaamheid goed wordt belegd binnen de mbo-instelling. Geef meer aandacht aan draagvlak en commitment op dit thema, op alle niveaus van de onderwijsinstelling.
Maak de enquête van de monitor korter en neem het eerder in het jaar af, zodat de resultaten ruimer voor het einde van het schooljaar worden gepresenteerd. Zo kunnen plannen worden gemaakt voor het komende schooljaar.
Zorg voor kennisdeling tussen de mbo-instellingen over het omgaan met de resultaten. Bijvoorbeeld over hoe je eigenaarschap creëert voor het delen van de resultaten op de verschillende niveaus binnen de school.
Communiceer een duidelijke stip op de horizon rond het thema ict-bekwaamheid richting de mbo-instellingen. Formuleer helder waar alle betrokken partijen bij de monitor gezamenlijk naartoe werken en geef daarbij voorbeelden van vervolgactiviteiten van andere onderwijsinstellingen.
Ten slotte hebben wij met de inzichten uit dit onderzoek een bewegingsscan ontwikkeld. Dit instrument, in de vorm van een raamwerk met thema's voor de interviews, kan (twee)jaarlijks worden herhaald. Op deze manier kan de beweging in het vormgeven van vervolgactiviteiten rond leren en lesgeven met ict in kaart worden gebracht.
“Met de oplevering van het rapport van KplusV kon MBO Digitaal binnen de onderwijssector het goede gesprek voeren over de voorgestelde aanbevelingen. Mede op basis van het werk dat KplusV heeft verricht is de procedure rondom de monitor gewijzigd en hebben scholen meer zeggenschap over de afnameperiode. Daarnaast is het programma Digitaal Bekwaam gestart met verschillende interventies op meerdere lagen binnen de scholen. Niet alleen was de rapportage helpend bij het aanjagen van professionalisering in ict-bekwaamheid, maar ook de werkwijze van KplusV. De opzet van de interviews heeft ook bijgedragen aan een stuk bewustwording.”
Marit Montsanto, Adviseur professionalisering & digitale transformatie bij MBO Digitaal
